คราม

ชื่อท้องถิ่น             คราม

ชื่อสามัญ               คราม

ชื่ออื่นๆ                 เชื้อคราม

ชื่อวิทยาศาสตร์      Indigofera  tinctoria L.

ชื่อวงศ์                    LEGUMINOSAE  - PAPILIONOIDEAE

ลักษณะทั่วไป        ไม้พุ่มมาจากต่างประเทศ สูง 1-2 เมตร ลำต้นมีกิ่งก้านมากมาย ทุกส่วนมีขนรูปอักษรตัวที่สีขาว ใบประกอบแบบขนนก ปลายคี่ เรียงสลับ ใบย่อยรูปขอบขนานแกมรูปรี ปลายใบมน โคนใบกลมหรือมน ขอบใบเรียบ ดอกช่อแบบช่อกระจะตั้ง ออกที่ซอกใบ ดอกสีแดงหรือม่วงแดง รูปดอกถั่ว ผลแบบฝักรูปทรงกระบอก ผลแก่แตก

การใช้ประโยชน์     สมุนไพร ช่วยขับปัสสาวะ รักษานิ่ว ทำสีย้อมผ้าครามธรรมชาติ (จากการสัมภาษณ์และการจัดประชุมเสวนาผู้นำชุมชนและปราชญ์ ผู้รู้พื้นที่)

ยอป่า

ชื่อท้องถิ่น              ยอป่า

ชื่อสามัญ                ยอเถื่อน

ชื่ออื่นๆ                  สลักป่า สลักหลวง ดู คุย

ชื่อวิทยาศาสตร์      Morinda  elliptical.

ชื่อวงศ์                    RUBIACEAE

ลักษณะทั่วไป         ไม้ต้น  ใบเดี่ยว เรียงคู่ตรงข้าม ใบรูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ ปลายใบแหลมหรือมน โคนใบสอบ ขอบใบเรียว ผิวใบเกลี้ยงดอกช่อออกตามซอกใบ ดอกสีขาว ออกรวมกันเป็นกระจุก ฐานดอกเชื่อมติดกัน ผลมีขนาดเล็ก ผลเป็นผลรวมเชื่อมติดกัน

การใช้ประโยชน์      เปลือกย้อมผ้าให้สีเหลือง เนื้อไม้ใช้ก่อสร้าง เป็นไม้มงคลในพิธีกรรม ใบทำพิธีขวัญ สมุนไพร รากเป็นยาแก้โรคกระเพาะ  (จากการสัมภาษณ์และการจัดประชุมเสวนาผู้นำชุมชนและปราชญ์ ผู้รู้ในพื้นที่)

ขี้เหล็ก

ชื่อท้องถิ่น              ขี้เหล็ก

ชื่อสามัญ                ขี้เหล็ก

ชื่ออื่นๆ                  ขี้เหล็กบ้าน ขี้เหล็กใหญ่ ขี้เหล็กหลวง ผักจี้ลี้ ยะหา ขี้เหล็กจิหรี่

ชื่อวิทยาศาสตร์      Senne siamea  (Lam.)  lrwin  &  Barneby

ชื่อวงศ์                    LEGUMINOSAE – CAESALPINIOIDEAE

ลักษณะทั่วไป         ไม้ต้น สูงได้ถึง 10 – 15 เมตร ประมาณ รูปร่างขอบขนานปลายมนหรือขอบขนานเรียวปลายคล้ายรูปไข่ รูปปลายใบหยักเว้าเข้าหาเส้นกลางใบเล็กน้อย โคนใบกลมและมีขนเล็กน้อย ดอกช่อขนาดใหญ่ดอกสีเหลืองสด กลีบเลี้ยงมักโค้งกลับมีขน ผลเป็นฝัก ค่อนข้างหนา ภายในมีเมล็ดใหญ่ยาว จำนวน 20 – 30 เมล็ด

การใช่ประโยชน์       รากเป็นยาสมุนไพร ยอดอ่อนนำมาแกงเป็นอาหาร  (จากการสัมภาษณ์และการจัดการประชุมเสวนาผู้นำชุมชนแลปราชญ์ ผู้รู้ในพื้นที่)

ส่องฟ้า

ชื่อท้องถิ่น                       ส่องฟ้า

ชื่อสามัญ                         ส่องฟ้าดง

ชื่ออื่นๆ                            โปร่งฟ้า ล่องฟ้า เหม็น สมุยหอม ส่งฟ้า โปร่งฟ้า

ชื่อวิทยาศาสตร์                 Clausena harnandiana  (Pierre)  Pirre  ex  Gullaumin

ชื่อวงศ์                                RUTACEAE

ลักษณะทั่วไป                     ไม้พุ่ม ลำต้นตั้ง สูง  30-70 ซม. ไม่มีขน ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงสลับใบย่อยมี 3-7 ใบ     รูปขอบขนานแกนรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบเบี้ยว ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อยห่าง ใบสีเขียวเข้ม ผิวใบมัน มีจุดน้ำมันกระจายและจุดโปร่งใส ดอกช่อแบบแยกแขนงเกิดที่ปลายยอด ดอกสีเหลืองอมเขียวอ่อนๆ อันเรณูสีเหลือง ผลสดฉ่ำน้ำ รูปกลมรี ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีส้มถึงสีแดง มีเมล็ดเดียว

การใช้ประโยชน์                 ยอดอ่อนรับประทานเป็นผักสด รากเข้ายาแก้ไข้   (จากการสัมภาษณ์และการจัดประชุมเสวนาผู้นำชุมชนและปราชญ์ ผู้รู้ในพื้นที่)